RE_CREATIE RESIDENCY REINAERDE
(2020)
residentie RE_CREATIE voorjaar 2020, Amsterdam / Woudenberg (NL)
In samenwerking met begeleiders en bewoners van Reinaerde, een zorginstelling voor mensen met een meervoudige beperking. De artist-in-residence RE_CREATIE is ontwikkeld door kunstenaars/social designers Sjaak Langenberg en Rose de Beer, ondersteund door Het Mondriaan fonds en het Stimuleringsfonds voor de kunsten.
Ik begin mijn residentie op het moment dat we niet meer dichtbij elkaar mogen komen. Dat betekent dat ik niet kan werken zoals ik altijd doe: dichtbij de ander met wie ik samenwerk. Voor deze residentie schreef ik een voorstel. Dit is wat ik schreef:
Dit is een voorstel voor een performatief en gezamenlijk maakproces. Het beoogt een materiaalonderzoek: het omvormen van plastic restmaterialen in een plastisch materiaal en een serie ontwerpsessies met bewoners van de Heygraaff, mensen met een meervoudige beperking. Door samen materiaal te bewerken en te vervormen wil ik de bewoners stimuleren om zelf een beschuttende plek te creeren in de vorm van een scherm, dekzeil, capuchon of regenmantel. Ik vind het mooi als bewoners van de Heygraaff daarin een zekere vorm van autonomie kunnen ervaren, door handelingen zelf, naar eigen kunnen en gevoeligheid uit te voeren. De handelingen kunnen varieren van eenvoudig materiaal betasten met de vingertoppen, tot meer complexe vorm constructies die ontstaan door het doek te binden, te wikkelen, te spannen, of een lichaam of object ermee te bedekken. Het werk wordt zo indirect een sociaal maakproces van voelen, vervormen en aanpassen.
Het is de bedoeling dat het materiaal in de nieuwe bewerkte vormen terecht komt op plekken in de omgeving, waar het een nieuw territorium markeert. Het materiaal zal in verschillende toepassingen op een subtiele, haast sluimerende wijze een gemeenschappelijke behoefte zichtbaar maken: iedereen heeft een vorm van beschutting en bescherming nodig.
In deze tijd dat aanraking problematisch is geworden door een virus, wil ik onderzoeken of het mogelijk is om een zintuiglijk maakproces op gang te brengen van een afstand. Hoe betrek je een ander in een maakproces waarbij aanraking, interactie en nabijheid essentieel zijn? Hoe speel je met elkaar als je niet dichtbij elkaar kan zijn? Hoe communiceer je zintuiglijk zonder woorden, met een scherm ertussen? Kan ik, vanuit mijn studio, voor het groene lichtje van mijn laptop, een zintuigelijke uitwisseling op gang brengen met bewoners, middels beweging, geluid, materiaal, licht en spel? Mijn onderzoek zal ik hier delen.
NOTITIES
1 april 2020
HOE RAAK JE ELKAAR ALS JE ELKAAR NIET KAN AANRAKEN?
3 Mei
VERLIES VAN CONTROLE
'Het is jammer dat je er niet bent, ik had graag jouw met jouw ogen gekeken naar de alledaagse handbewegingen van de bewoners', Marlies boog 5
Marlies stuurt me vier video's van handen bewoners die opgaan in een beweging. Hoewel ik gewend ben om te werken in een proces waarover ik weinig controle heb, heb ik nog nooit zoveel onzekerheid ervaren als nu tijdens deze residentie op afstand. En niet alleen ik, ook de bewoners, die ik zo graag will betrekken in mijn werk, hebben zeer geringe controle over zichzelf. Ze zijn stil, haast onzichtbaar, teruggetrokken in hun huizen kan ik ze niet waarnemen. Ze kunnen mij niet duidelijk maken wat zij willen of wie ze zijn. Ik ben afhankelijk van de oren, ogen en handen van begeleiders om bewoners te leren kennen. De beelden van handen en videogesprekken zijn alles wat ik heb om te observeren, te onderzoeken, af te tasten. Het is enige manier om uit te vinden wat er in de huizen gebeurd. Mijn motivatie om de videos te delen, is om mijn zoektocht openbaar te maken. Maar ook om handen en lichamen te laten zien die, in deze virtuele tijd, onzichtbaar zijn op sociale media. Maar het zichtbaar maken van deze handen vergt een precisie. In mijn werk zoek ik juist naar manieren om een lichaam dat anders beweegt, zo te presenteren dat de bijzondere vermogens van dat lichaam zichtbaar worden voorbij het 'afwijkend' zijn. Draag ik met deze videobeelden niet onbedoeld bij aan een dominante beeldvorming, waar deze mensen al zoveel mee geconfronteerd worden? Gebaseerd op fragmentarische beelden, van de handelingen van anderen die daar weinig bewuste keuze in hebben, gekaderd en gefilmd door anderen, heb ik haast alle controle verloren over het proces. En toch, door de lage resolutie heen, van close-up beelden van handen die er niet zelf voor kiezen om gefilmd te worden, zie ik in de videos, die ik af en toe van de begeleiders toegestuurd krijg, een schoonheid in de alledaagse handelingen van de bewoners. Maar ik zie ook de gedetailleerde blik en het gebaar van de begeleiders. En het ongeduld of juist geduld waarmee ze de camera een minuut op een hand te richten die bijna niet beweegt. De precisie waarmee ze nagels rood, wit, blauw en oranje schilderen. Ik vraag me af wat deze handen beweegt? Wat zet ze in beweging? Gisteren keek ik naar een film van een jongen met een meervoudige beperking, die met zijn vingers danste met zonlicht en de dingen om zich heen.
De handbewegingen van bewoners die stil, soms onbeheerst bewegen, laten me iets van hun wereld zien. Een wereld met een eigen tijd en ritme en bijna altijd met de radio op de achtergrond. Ik zie in die handen geen productie, maar herhaling. Daardoor lijken die handen te dansen, op hun eigen manier. En ik vraag me af hoe ik met deze handen samen kan dansen.
27 April
HANDEN EN OGEN
Ik sprak met begeleider Lindy. Ze wil mijn handen en ogen zijn. Ze zal voor mij de handen van de mensen filmen die in haar groep wonen als ze verdiept zijn in een handeling. Ze stuurde me twaalf films. De films laten handen zien die subtiel bewegen, met een ander soort tijd en ritme. Het zijn verstilde video beelden van handen die een ritme tikken met een potlood, krassen, of lange tijd, bijna verstild een papier vasthouden. Alle handelingen hebben een subtiele herhaling, een ritme en minimale beweging.
27 April
LEON
Dit zijn de handen van Leon. Hij heeft zijn nagels geverfd met rood, wit, blauw en oranje nagellak. De nagellak van Leon vind ik mooi. Ik verf mijn nagels ook vaak, nu zijn ze donkerblauw. Jose, zijn begeleider, stuurde me video's van zijn handen, toen ze in de nieuwsbrief las dat ik 'handen' en 'ogen' zocht. Ze vertelt dat Leon vaak over zijn been wrijft. Op de achtergrond staat de radio aan. Later kom ik erachter dat de begeleiders de nagels van Leon hebben geverfd, als ik ook anderen zie met gekleurde nagels.
Om uit te proberen wat er gebeurd als Leon materiaal in zijn handen heeft stuur ik Jose een video. Wil ze Leon materiaal geven om te voelen en te zien wat hij ermee doet? Vraag ik haar.
'De materialen die je laat zien hebben wij ook wel, ik stuur je video door naar de groep..'
Jose stuurt me een video van Leon met aluminium folie in zijn hand. Wat ik mooi vind is dat het folie in zijn hand bijna geen geen rol speelt. Leon zijn handen gaan hun eigen gang en wrijven, zoals ik het terugzag op de eerste video. Op de achtergrond staat de radio aan.
28 april 2020
Vandaag bezocht ik Reinaerde, locatie de Heygraaff. Daarna liep ik even het bos in. Ik dacht aan de handen van Leon en hoe het voelt om de beweging te maken die hij met zijn handen maakt: hij wrijft herhaaldelijk met zijn vlakke hand over zijn been of met zijn duim over zijn wijsvinger. Wat zou er gebeuren als ik Leon materiaal zou geven? Ik bootste zijn beweging na met een blad in mijn handen.
Carlie, mijn contactpersoon van Reinaerde, vertelt me dat ze op verschillende manieren mobiele plekken willen creeren met een scherm, raam of hek ertussen. Straks, als we weer dichterbij mogen komen, kunnen ouders en bewoners ergens een plek zoeken om samen te zijn, met een scherm ertussen. Misschien kun je daar iets voor maken? Mijn oorspronkelijke idee was om plastic restmaterialen te bewerken samen met bewoners (voelen, wikkelen of vervormen). Het doel was om gelaagde, transparante, beschuttende lagen en plekken te creeren in de vorm van schermen, luifels, capuchons en regenmantels. Het creeren van beschutte plekken op het terrein, waar bewoners hun bezoek kunnen ontmoeten, dichtbij elkaar, maar met een scherm ertussen, past op een bijzondere manier mooi bij mijn oorspronkelijke idee.
Naast mijn onderzoek hoe ik bewoners van een afstand kan betrekken in een maakproces, ga ik onderzoeken hoe ik met plastic restmaterialen schermen en frames kan maken. Daarbij wil ik transparante, lichte, ondoorzichtige en spiegelende restmaterialen combineren. Ik onderzoek dan hoe de schermen naast een functioneel 'afscheidings' object, tegelijkertijd ook een zintuigelijke ervaring of interactie kunnen activeren, zoals een spel met schaduw, verhullen / onthullen, spiegelen en voelen.
24 april 2020
Cathalijne Smulders, AFTASTEN, introductie video, 24 april 2020, Amsterdam (NL)
Cathalijne Smulders, AFTASTEN, video still, introductie video, april 2020, Amsterdam (NL)
Met deze video wil ik begeleiders vragen om handbewegingen van cliënten vast te leggen op video. Om een voorbeeld te geven heb ik video registraties gemaakt van zintuiglijke handelingen: het bevoelen en aftasten van alledaagse restmaterialen. Ik voerde die handelingen in mijn studio op met een pak melk, plastic folie. Alledaagse handelingen waarin ze opgaan in een tactiele, zintuiglijke ervaring. De handbeweging van de bewoners wil ik gebruiken voor materiaalbewerkingen met alledaagse materialen die in de huizen aanwezig zijn. Zo wil ik proberen een zintuigelijk, tactiel, spel op gang brengen. De begeleiders zijn dan mijn ogen, de handen van de clienten worden mijn handen.
21 april 2020
HANDEN EN OGEN
Vandaag belde ik met Lindy. Ze wil mijn handen en ogen zijn. Ze zal voor mij de handen van de mensen filmen die in haar groep wonen als ze verdiept zijn in een handeling waarin ze hun eigen regie hebben.
10 april 2020
D. kijkt de hele dag naar de lucht.
Hij ligt op bed, door een verkromming in zijn rug.
Vroeger had hij een knop, waarmee hij zijn rolstoel kon bewegen.
Ik gaf dan een briefje, haal een pak met koekjes bij de buren
Iets dat hij zelf kon doen.
Maar hij werd ouder en botste overal tegenaan.
Nu kijkt hij alleen naar de lucht.
Hij heeft een praatknop.
Hij houdt van mondharmonica.
We willen hem stimuleren om zijn handen te bewegen.
Hij heeft een tasje met een foto en muziekinstrumenten.
En een knop waar we iets op kunnen inspreken.
Soms zing ik een liedje in.
D. houdt van muziek.
Dat vind hij mooi.
Als het kerst is, geef ik hem een knop waarmee hij de kerstboom aan -en uit kan zetten.
Dat doet hij graag.
Begeleider Andrea vertelt over D. die in haar groep woont. Ik blijf de dagen erna aan D. denken. Hoe kijk je met iemands ogen? Hoe is het om steeds naar de lucht te kijken? Hoe kun je het perspectief van iemand verruimen? In een poging om te voelen hoe dat is op je rug liggen en naar de lucht kijken en hoe je dat perspectief kunt verruimen, speel ik met een camera die op zijn rug ligt en een spiegel.
8 april 2020